“Bir Refikin Defterinden”

-Faik Ali Bey’e-

(…)

-Tarabya-

1860 senesi Eylül’ünde tevellüt etmiş olup silk-i askeriyede tedricen terakki eyledikten sonra Viktorya [Victoria] Eyaleti valiliğinde bulunmuş ve muahharen heyet-i vükelaya dâhil olmuştur.

-4-

“Timsal-i Heyecanî”

Fikirlerimiz birtakım işaretlerle hem-nevimize tebliğ olunabildiği gibi heyecanlarımız da yine böyle işaretlerle tefhim edilebilir.

Heyecanlarımız – birinci makalede izah olunduğu veçhile –  ilanihaye devam edemez. Bir müddet sonra şiddetlerini kaybederek nihayet bütün bütün söner. Aşk ve muhabbet, kin ve garaz, zevk ve elem müebbet değildir. Fakat zihnimizde sönmüş olan heyecanlar, – sükûn-ı dimağî kanunu mucibince – vaktiyle kendilerine iştirak etmiş olan ihtisasların tekerrürüyle yine hayat bulurlar. İşte timsal-i heyecanîler iştirak ve telahuk-ı efkâr kanunu muktezasınca eski heyecanları ikaz eden bu ihtisaslardan teşekkül etmiştir.

Temeddün etmemiş bir kavim nezdinde birçok avlarla köye gelen bir sayyad yahut meydan-ı ma‛rekede birçok düşman telef eden bir muharip kendisinin bu halini görenlerin şedit bir hiss-i takdirini celp eder ve kendisi de böyle yüklenmiş olduğu birçok şikârları, yere serdiği bir hayli düşmanları gördükçe kuvvet-i zatiyesinden mahzuz olur. Bu hareketinin efrad-ı kabilede peyda edeceği hissiyat-ı takdirkâraneden telezzüz eyler.

(…)