Maddiyata atf-ı nazar ettiğimiz zaman bize meri olan eşya değil, eşyanın zihnimizde irtisam eden eşkâlidir. Bir cismin muhtelif cihetlerden alınan fotoğrafları nasıl yekdiğerinden farklı ise o eşkâl-i mürteseme de nokta-i nazarımıza göre tehalüf eder. Nokta-i nazarları ayrı olan iki şahsın bir maddeyi büsbütün başka görmeleri bundan dolayıdır. Bu bir hakikat-i maddiyedir ki herkesçe mücerrep ve hiç olmazsa tecrübesi asan olduğu için uzun uzadıya izah ve ispatına lüzum görülmez.

(…)