Daima bir büyük hiss-i ihtiram ile namını yâd eylediğim Portakal Mikail Paşa’nın hayatından artık ümit kalmadığını perşembe günü duymuştum. Bu haber bana kemal-i şiddetle, dehşetle tesir eyledi. İnanmamak istiyor, muhterem muallimimin gaybubet-i ebediyesini pek müessir buluyordum. Bir de Portakal Paşa’yı pembe çehresi, geniş omuzları ile gözümün önüne getirdikçe mematla aralarını çok uzak görüyordum. Hâlbuki aldığım haber bir hakikatti. Yarım saat evvel yanından ayrılan tabib-i hazık “Hasta fennen vefat etmiştir, bu gece son nefesini teslim eder.” diyordu.
(…)
Portakal Mikail Paşa’dan Mekteb-i Mülkiye’de 1300 ve 1301 senelerinde iki sene ilm-i usul-i maliye okudum. Üstadım olmak hasebiyle kendine karşı kalben hasıl eylediğim hürmet ve tazime müteaddit muallimlerimiz arasında ancak bir iki tanesine münhasır olan büyük bir hiss-i muhabbet munzam olurdu.
(…)
Portakal Paşa’nın kendine mahsus bir takriri vardı. Kendisi hakikaten natuk adamdı. Türkçeyi pek güzel, kusursuz, şivesi fevkalade düzgün olarak söylerdi. Fransızcası da kusursuzdu. Mektepte haftada iki defa Türkçe takririni dinleyerek meftun-ı natıkası olduğumuz üstad-ı muhteremi bir defa da Beykoz’da mum fabrikasının resm-i küşadında Fransızca irad-ı nutuk ederken görmüştüm. Hakikaten mükemmelen ifade-i meram eyliyordu.[*]
[*] Fransızca nutkun tercümesi dokuzuncu cildimizde münderiçtir.
(…)
Ertuğrul sancağında bir kabile-i sadakat-şiar efradından ve cennetmekân Sultan Mahmut Han zamanında temeyyüz etmiş umeradan olan pederi Miralay Hüseyin Bey’in vefatıyla bikes ve yetim kalarak bi’l-irade-i seniyye-i hazret-i padişahi altmış beş tarihinde Mekteb-i İdadiye-i Mülukâne’ye kabul ve ikmal-i tahsil ile yetmiş beş tarihinde erkân-ı harbiye yüzbaşılığına ve iptida Şemni ve bade Girit ceziresinde bir sene hüsn-i hizmette bulunmasına mükâfaten seksen beş tarihinde binbaşılık rütbesine nail olup, seksen dokuz tarihinde kaymakamlık rütbesiyle İstanbul haritasının tashihine memur edilmiş ve bir müddet Nafia Nezaret-i Celilesi Şimendifer İdaresinde ve iki sene kadar Sofya’da müteşekkil şimendifer komisyonu azalığında bulunarak, doksan tarihinde rütbesi miralaylığa terfi edilmiş ve Sırbiye vukuatında Vidin ve Zayçar fırkasının erkân-ı harbiyesi riyasetinde bulunarak, Dersaadet’e avdetinde Mekatib-i Askeriye-i Şahane Ders Nezaretine tayin kılınmış ve Rusya muharebe-i ahiresinde mirlivalık rütbesi tevcih buyurularak Sohum’a sevk olunan fırkanın erkan-ı harbiyesi riyasetine bi’t-tayin-i azam buyurulmuş ve Sohum’dan avdetinde Bab-ı Seraskeride müteşekkil Müşavere-i Harbiye Komisyonu azalığına ve bir müddet sonra Tensikat-ı Askeriye Komisyonuna memur olup, ondan sonra Yedinci Ordu-yı Hümayun erkân-ı harbiyesi riyasetine memuren Yemen’e azimet eylemiş ve San’a’da bulunduğu sürede Yemen haritasının tanzim ve tersimine muvaffak olarak bade tab ve temsil ettirmiştir.
Atina vilayeti Vali Muavini saadetlü Hacı Reşit Paşa hazretleri bazı vilayat defterdarlıklarında bulunmuş olan merhum Fikri Efendi’nin mahdumu olup bin iki yüz yetmiş dört sene-i hicriyesi Şaban-ı şerifinin yirmi dördüncü günü Dersaadet’te tevellüt etmiştir.
(…)
Sevkülceyşin Vaterlu [Waterloo] muharebesinden beri gösterdiği tebeddülat şayan-ı dikkattir. Zamanımızda harekât-ı askeriye – ihtiraat-ı cedide ve terakkiyat-ı medeniyeden istifade olunarak – o derece süratle icra edilmektedir ki bu asır iptidasındaki sevkiyat-ı askeriye ile mukayese edilse izhar-ı hayret olunmamak elden gelmez. Esna-yı seyrüseferde sürat-i fevkalade ile lazım gelen yerlere şimendiferler tesis edilmek üzere ordularda ayrıca şimendifer bölükleri teşkil olunmuş ve bu bölüklerin sevkülceyş nokta-i nazarından temin eyledikleri istifadeler askerî manevralarında görülmüştür.
(…)