Balzak [Honoré de Balzac]

Tenkit hakkında H. Nâzım ve A. Nâdir Beyler tarafından serd edilen yanlış fikirler nazariyat dairesinde reddedildiği gibi tenkidin nasıl olacağına dair bir de numune göstererek o çürük müddeiyatı tatbikat ile de cerh eylemek münasip olacağını düşündüm. Bu numune-i tenkidi ise “Ten”den [Hippolyte Taine] intihap eyledim. Bunun da sebebi var. çünkü H. Nâzım Bey tenkit hakkındaki batıl zehaplarını “Ten”in felsefesine istinat ettirmek istiyor. Hâlbuki şimdi “Ten”in tenkidi nasıl icra ettiği misaliyle meydana konur da onun sarf-ı irae ve teşrih ile iktifa eylediği herkes tarafından görülürse tenkit ile hüsn hakkında kati ve layetgayyer miyarlar mevcuttur yolunda Malumat muharrirlerinin dermeyan ettikleri iddianın butlanı daha açık bir surette sabit olur. Ve Ayın Nadir Bey de tenkitte irae ve teşrihin ne demek olduğunu öğrenerek badema böyle bi-haberane sualler sormaktan ihtiraz eder.

Ten, Balzak hakkındaki tenkidini altı kısma ayırmıştır. Birincisinde hayat ve tabiatinden, ikincisinde tarz-ı tefekküründen, üçüncüsünde üslubundan, dördüncüsünde icat ettiği âlem-i hayalîden, beşincisinde ehemmiyetli eşhas-ı vekayiinden, altıncısında felsefesinden bahsediyor. Bunları birer makale suretinde işte aynen tercümeye başlıyorum.

Balzak’ın Hayat ve Tabiatı

(…)