Ernest Lavis [ E. Lavisse] ve Büyük Frederik [Grand Frédéric]

Ernest Lavis Fransa’nın en fazıl, en be-nam müverrihlerindendir. Maarif-i Osmaniyemizin terakkiyat ve tekemmülatına nakl-i efkâr ve asarıyla hizmet edilecek meşahir-i garptan biri de şüphesiz bu zattır. Lavis’in talebeye karşı daima irad ettiği nutukları, Revü dö Pari [La Revue de Paris] mecmuasına yazdığı makaleleri, enafis-i asardan madut olan kitaplarını okuyanlar iktidar-ı ilmiyesinin kemaline, kudret-i hitabiyesine hayran oluyor. Lavis karilerini nefis bir ciddiyetle meczup ve meshur eden müelliflerdendir. Fransa erbab-ı tahsilinin ab-ı mugaddisidir; talebesi de kendisini fevkalade bir tehalik ve teslimiyet ile sever.

(…)

Şu iki lafzın cazibe-i şaşadarına kapılarak, o parlak sernamenin altında sıralanan siyah satırları bir hamlede çekinmeyip geçen nazarım okuduğum makalenin hatimesini teşkil eden cümleye vasıl olduğu zaman kendi kendime dedim ki: İşte Servet-i Fünûn için bir mütenevvia. Altın ve gümüş serlevhasından sarf-ı nazar edecek bir kari bulunsa bile bu iki kıymettar madenden kat-ı alaka etmiş kimse bulunmayacağı için mütenevviama daima kari bulmaktan eminim. Hususiyle bugün altın madenleri en muvafık bir zemin-i makaldir. Transuval [Transvaal] Muharebesi enzar-ı dikkati Cenubi Afrika’ya çekip götürdüğü sırada gazeteler için her ne suretle olursa olsun o taraflara taalluku bulunan mevzulardan daha zengin sermaye-i bahs olabilir mi?

(…)