Fennin terakkiyat-ı hazırası – Fennin iflası – Fenne dair münakaşat-ı kalemiye – Beyoğlu’nda sinematograf – Tetkik-i hareket – Havalarda adem-i ıttırat – Avrupa’da da bundan şikayet – Ormanların ahval-i havaya tesiri – Buz ve dolu – İncimatta billurların eşkal-i latifesi

Malumat-ı beşeriye ve müstehzarat-ı zihniyeye umumiyetle fen ve marifet ıtlakı sahihti. Fakat hikmet ve kimya gibi müşahedat ve tecarib-i sahihaya müstenit fünun-ı cedidenin tedevvününden sonra maddeten ispat ve iraesi mümkün ve her aklın kabulüne mazhar olan cihetler “fenni” addedilmeye ve 2+2=4 gibi gösterilemeyen hususat-ı daire-i fenne ithal olunmamaya başladı.

Fünun-ı cedidenin tedevvün ve terakkisi sayesinde heyet-i içtimaiye-i beşeriyede medeniyetin ne kadar ileriye gittiği zahir ve gayri-münkerdir.

(…)

Beyoğlu’na gidenler yahut Servet-i Fünûn’ı muntazaman okuyanlar (Dipnot verilmiş: Servet-i Fünûn – numara 301– İstanbul Postası.) Sponik [Sponeck] Gazinosu’nun üstüne bir sinematograf makinesi getirilerek -ilanında denildiği gibi- canlı levhalar ve resimler seyrettirildiğinden elbette haberdardırlar. Edison Darüssınaa’sının mahsulatından olan bu makineye dair vaktiyle hayli malumat verilmişti. Saniyenin yüzde biri kadar bir zamanda kendisine arz edilen resmi zapt edecek derecede hassas fotoğrafı levhalarıyla bir cism-i müteharrikin müteakiben ve mütevaliyen mutat resimlerini almak ve bu resimleri süratle göz önünden geçirerek veya gözün nasb-ı enzar eylediği bir yere aksettirerek o cismi hareket ediyor gibi göstermek. İşte esas, bundan ibaret. Biz Beyoğlu’na gidecek erbab-ı temaşayı kendi keyfine bırakarak bu makinenin ne gibi tetkikat-ı fenniyeye vesile olduğunu tetkik edeceğiz: (…)