Evrak-ı havadisin hangisine göz gezdirseniz içinde mutlaka bir Dreyfus [Alfred Dreyfus] bahsi bulunduğu gibi şu son haftalarda fenni gazetelerin cümlesinde dahi telsiz telgraf meselesi var idi. Telsiz telgraf… Bunu işitenler, vaktiyle telli telgrafın icadını duyanların yaptıkları gibi bir defa omuz silkmişler, adam sen de demişlerdi. Hâlbuki zaman içinde bir tavr-ı lakaydi ile telakki olunan telli telgraf bugün nasıl koca dünyayı birbirine bağlamış, hayat-ı âlemi kâmilen değiştirmiş, böylece en lakaytların da nazar-ı dikkatini açmış ise geçenlerde İngiltere ve Fransa arasında telsiz telgraf ile icra kılınan ilk muhabere de her terakkiye zor inanmak şanlarından olan müşkülpesentleri şu mesele-i mühimme ile iştigale sevk etmiştir. Evet, iş sade fenni gazetelerde, evrak-ı havadisin mütenevvia kısımlarında hikâye edilmekle kalmadı, erbab-ı ihtira işin tatbikatına giriştiler, bir fennî komisyon teşekkül etti, Londra’nın iskelesi olan “Bolonya” [Boulogne] ile Paris’in iskelelerinden “Kale” [Calais] arasında, Manş Denizi’nin iki sahilinde kâin şu iki iskelede telsiz telgraf muhabere dairelerini kurdular ve Mart’ın 30’uncu günü Fransa murahhasları atideki telgrafı Fransa harbiye, bahriye ve ticaret nezaretlerine çektiler:
“Mösyö Markon [Guglielmo Marconi] ile sair bilcümle murahhaslar İngiltere’den Manş Denizi’ni geçip gitmek üzere ilk telsiz telgrafı zat-ı nezaret-penahilerine takdim etmekle müftehirdirler. Makineler mükemmelen işliyor.”
(…)
(…)
Şu tecrübede ihraz-ı muvaffakiyet fevkalade mühim bir vakadır. Bunu yarın sahaif-i tarih kemal-i itina ile derç eyleyeceği gibi elyevm âlem-i fen ve medeniyet fart-ı ehemmiyet ile telakki eyliyor. Vakıa, ilk tecrübe büyük bir mesafe üzerinde değil, ancak 54 kilometreden ibaret ise de ihtiraat-ı mühimme-i medeniyenin kâffesi o vapurlar, şimendiferler, telgraflar, telefonlar bidayeten hep ufak mesafelerde icra olunup sonra gittikçe tevessü ve tekemmül eylemiş olduğu cihetle telsiz telgrafın ileride kesbeyleyeceği terakkiyi keşfetmek o kadar güç değildir.
İspirtonun meşrubatta istimalinden müvellit enva-ı mahazir bugün katiyen müspet iken şu içkilerden sarf-ı nazar etmek de ne kadar güç değil mi? Güç değil adeta imkânsız. Bunun esbabını tetkik ve tayin pek uzun olduktan başka, bizim haber vermek istediğimiz meseleye de çokluk taalluk etmiyor. Onun için meşrubat-ı küuliyeye sebeb-i inhimakı tetkikten sarf-ı nazar edip diyelim ki Avrupa’nın her tarafında olduğu gibi Paris’te dahi ispirtolu meşrubat istimali aleyhinde müteşekkil birtakım cemiyetler vardır. Bu cemiyet azaları katiyen ispirtolu meşrubat kullanmazlar, ellerinden geldiği kadar başkalarını da içki kullanmaktan men’e çabalarlar.
(…)
Gazete ziraata müteallik verdiği haberler arasında diyor ki Avrupa cemiyat-ı ziraiyesinin icra ettiği tahkikat neticesinde Amerikan sabanlarının Avrupa’nın en son sabanlarına müreccah olduğu taayyün etmiştir. Anlaşılan bu mesele her yerden ziyade Fransa’nı gücüne gitmiş, saban fabrikaları galeyana gelmiş, Amerikan sabanlarını takliden yeni sabanlar yapmışlar.
(…)
-57-
Bir Mülahaza