Terbiye-i cismaniye – Mekteplerde tesiri – Emraz-ı asabiye ve medeniyet – Terbiye-i cismaniyenin mekteplerde fevaidi – İstatistik ve terbiye-i cismaniyenin fevaidini ispat – Havada seyahat – Alet-i tayeran – Yarasaları taklit – Mösyö Ader’in [Clément Ader] uçma makinesi – Birinci tecrübe – Fransa encümen-i fünununa verilen bir layiha – İkinci tecrübeye intizar

Bazı erbab-ı dikkat medeniyet-i hazıranın icabatından olan tarz-ı maişet bünye-i beşerde kuvvet ve kudret bırakmadığını, umum-ı medenilerde, bir zaaf-ı bünye hâsıl olduğunu iddia ederek son senelerde başlıca merakiz-i medeniyede emraz-ı asabiyenin dehşetli bir surette tekessürünü de buna haml etmişlerdir.

Medeniyetin terakkisi akl-ı beşerin faaliyetine vabeste olup akıl ve fikir her gün yeni bir semere vermek, orta yere yeni bir icat çıkarmak için uğraştıkça duçar-ı taab olmak zaruridir. Merkez-i zekâ ve irfan olan dimağ bütün efal ve harekât-ı beşeriyenin hâkim ve nazımı olup dimağ yoruldukça vezaif-i uzviyeye halel gelmemek, vücudun kâffe-i kuvvası rahnedar olmak mümkün değildir.

Dimağın yorulmaması da maişet-i medeniyede kabil olamaz. İlim ve marifet olmadıkça idame-i hayatı gayr-ı mümkün addeden akvam-ı medeniye mekteplerinde tahsil ve talimi son derecede bir dikkat altına almış, her gün tevsi ettiği şüpheden ari olan vukuf ve malumat-ı beşeriyenin etfal-i memlekete talim ve tedrisi için pek çok emek sarf etmekte bulunmuştur. Hükümetler ve bir memleketin saadet-i atiyesini düşünenler talim ve terbiye-i etfal kaziyesini hey’at-ı içtimaiye-i medeniyede bir emr-i ehem olmak üzere görmektedirler. Mekteplerde tahsil ve terbiye edilen etfal mümkün mertebe çok şey öğrenmek, izaa-i vakt etmemek de bu emr-i mühimin teferruatındandı.

(…)