Edebiyatın Ulum ve Fünuna Tesiri [*]

Ulum ve fünunun edebiyat üzerindeki tesirini tetkik ve mütalaa edildikten sonra edebiyatın ulum ve fünuna karşı bir tesiri olup olmadığını taharri etmek iktiza eder. Edebiyat ile ulum ve fünun ayrı ayrı birer gaye takip ederler. Birisinin hedef-i amali güzellik, diğerinin hakikattir. Mamafih bundan, edebiyatın insanda zevk-i bedii hissini peyda etmeye çalıştığı sırada irfan-ı beşerin netayiç-i müktesebesine ehemmiyet  vermeyeceği manasını çıkarmamalıdır. Bilakis edebiyat netayiç-i ilmiyeyi nazar-ı dikkatte bulundurmaya ve zamana göre, zevk-i şahsiye göre hakikate, yahut hakikate müşabih şeylere büyük bir kısım tefrik etmeye mecburdur. Diğer taraftan ulum ve fünun dahi bizi ihata eden zalam-ı cehli tenvire uğraştığı esnada sanatın hüsn-i tebliğ ve ifade için edebiyata iare ettiği intizam ve zerafeti ihmal edemez. Ulum ve fünun da zamana, zevke, mevzua göre, tenvir ettiği fikirleri -hâl-i teyakkuzda bulundurmak için- sihr-i ifadesiyle meclup etmeye mecburdur.

(…)

[*] Fransızcadan