-Halid Ziya Beyefendi’ye-

Mai ve Siyah’ı en büyük bir hiss-i takdir ile okuyan, ruhuyla bel eden, hissiyatına mezç eyleyenlerden biri de bu acizdir. Bu eser-i ali hitam bulunca hakkında birinci sözü söylemek, birinci hükmü vermek hevesine düştüm. Bu hevesim bir mücaseret addolunabilir. Belki; fakat istikbalin pek büyük takdirat ile alkışlayacağı bu güzel, rakik, hissî, ali eser üzerine bundan sonra ne kadar amik, ne kadar ciddi muhakemat ve takrizat yapılsa herhalde ben bu takdiratta ihraz-ı takdim etmiş olmakla iftihar edebilirim.

(…)

Mai ve Siyah istikbale ait bir eserdir, diyordum. Evet, biz ekseriya sadece tasvir-i vakayiden ibaret olarak yazılmış yahut büyük bir edib-i şehirin kaleminden çıkmış asarı takdir ederiz. Birini anladığımız, diğerini anlayamadığımız için severiz. Anladığımızdan lezzet almak, sevmek bir hiss-i tabii, anlayamadığımızı da müesserin şan ve şöhretine binaen anlamış gibi görünmek bir gurur eseridir. Sonra henüz hakkıyla iktisab-ı şöhret edememiş genç bir dahi-i edebin eseri – velev Mai ve Siyah kadar ali olsun – mümkün değil tezyifattan kurtulamaz; çünkü yenidir, alidir… Bu tezyifat içinde hiss-i rekabet – haydi haset demeyelim – ve gıpta asarı bulunduğu gibi yalnız gördüğünü, bildiğini sevmek fikr-i itiyad-perestanesi de mevcuttur.

(…)