Mehd-i medeniyet ve kurun-ı atikadan beri matmah-ı nazar-ı âlem olan ve zamanımızda İngiltere hükûmetinin yed-i idaresinde bulunarak hükûmet-i müşarünileyhanın kuvvet ve miknetine, meslek-i siyasisine tesiri itibarıyla bütün Avrupa ve bilhassa Rusya erbab-ı siyasetinin nazarından bir an dûr kalmayan Hindistan, bir iki aydan beri şimal-i garbî hududunda zuhura gelen iğtişaşat ve mevaki-i muhtelifesinde ve hatta en müterakki ve medeni şehirlerinde İngiltere idaresinden adem-i hoşnudî izhar eder yolda vaki olan harekat sebebiyle bütün cihan-ı medeniyetin enzar-ı dikkatini calip olmuş ve Hindistan vukuatı siyasiyyun ile evrak-ı havadis tarafından hangi nokta-i nazardan tetkik edilirse edilsin haiz-i ehemmiyet görülmüştür.

Siyasi nokta-i nazardan meseleyi muhakeme edenler vukuat-ı ahireyi İngiltere’nin Hindistan’da iltizam eylediği meslek-i tecavüzkâranenin netayicinden addetmektedirler. İngiltere hükûmeti bittabii Hindistan’da hüküm ve nüfuzunu bir kat daha kuvvetlendirmek fikriyle Afganistan’a kadar – belki Afganistan’ı da – küçük hükûmet ve kabileleri İngiltere’nin daire-i itaatine dâhil etmek, taht-ı nüfuzuna almak ve bunun neticesi olarak Hindistan’ın tekmil hudud-ı şimaliyesini gayr-ı kabil-i mürur bir Sedd-i Çin haline getirmek yolunu ihtiyar eylemişti. Bu politikanın icraatına yirmi sene kadar evvel Başvekil Lord Bikonsfild’in [Lord Beaconsfield] evamir ve talimatıyla Hindistan Valisi Lord Liton [Lord Lytton] başlamıştır. Bu politikanın tatbikatı sebebiyle vaktiyle İngiltere ile Afganistan arasında da muhasamat yüz göstermiş ve hatta bir muharebe bile zuhura gelmişti. Bu muhasamat ve mücadelenin neticesi olarak İngilizler Afganistan’dan Hint ve Afgan hududu üzerinde bulunan kabailin İngiltere nüfuzu altında bulunduğuna dair yazılı ve tasdikli bir söz almışlardır.

(…)