-2-

Muharebelerin Netayici

Bin meşakkat içinde bir çocuk dünyaya gelir; bunun gül yüzündeki tebessüm etrafındakilere her türlü azabı unutturur, o tebessümlerle ümitler inkişaf eder. Peder, valide çocuklarını büyütmek, hastalıktan kurtarmak, maişetini temin etmek için çalışırlar, üzülürler; çocukları tamam yirmi yaşına girip de artık arslan gibi bir delikanlı olduğu zaman hizmet-i askeriye onu üç sene için, beş sene için ailesinin kucağından alır, uzak bir yere götürür.

Sonra günün birinde diplomasinin tesadüfatı, gazetelerin yaygaraları, bazı adamların amal-i siyasiyesi bir muharebeye sebep olur. Bu muharebe neden ilan edildi? Burası meçhuldür. Yalnız bilinen bir şey varsa o da muharebe ilan edilmiş olduğudur. Bu aralık, bir sabah, büyük bir harp vukua geldiği işitilir. Bu delikanlılardan yüz bin tanesi başları patlamış, vücutları parçalanmış, kanlar içinde, feryatlar içinde meydan-ı muarekede kalmıştır. O delikanlıyı yetiştirmek için sarf olunan mesai bir anda yitmiş, o delikanlı üzerlerine bina edilen bütün ümitler bir anda zail olmuştur. Ne dehşetli bir matem, değil mi?

İşte muharebelerin ilk tesiri budur. Bidayet-i emirde bu akla gelmez, muharebe taraftaranı muharrirler uzak vilayetlerin birine mensup biçare neferciklerin vefatını kale bile almazlar. Birtakım validelerin, nişanlıların, biraderlerin enin-i matemi onlara kadar gelemez; bir muharebeden bahs olunduğu zaman düşman tarafından yedi sekiz bin kişi telef olduğu hâlde kendi taraflarından iki üç bin neferin vefat ettiği haberi alınınca memnuniyet hissedilir; üç bin kişi, ne ehemmiyeti var, derler.

(…)