10

Terbiye-i Avam – Küul-perestî – Müzeler ve mütalaa salonları – Umuma mahsus darülfünunlar – Belçika ve Almanya’da terbiye-i umumiye – Anatol Frans’ın [Anatole France] nutku – Gustav Jefrova [Gustave Geffroy] – Afv-ı lahiyası – Ernest Lavis’in [Ernest Lavisse] daveti – Klemanso’nun cevabı [Georges Clémenceau] – Jozef Reynak’ın [Joseph Reinach] mütalaası – Valdek Ruso [Pierre Waldeck-Rousseau] kabinesinin kararı – Meclis-i ayanın layihayı kabulü – Müstamerat ordusu – Kuvve-i bahriyenin tezyidi – Buğdaylar hakkında bir kanun.

-Geçen nüshadan mabad-

Şimdi layiha parlamento komisyonundadır. Meclis-i Mebusan tasdik etmeden tatil-i müzakerat eylediğinden henüz iktisab-ı kanuniyet edememiştir. Zola [Émile Zola] ve Reynak [Joseph Reinach] davaları da muallak bulunuyor. Layihanın tertibinden memul ve muntazır olan sükûn-ı efkârın husulü ise taht-ı şüphededir. Hakikatte af layihasından müstefit olacaklar Mersiye [Auguste Mercier] ile rüfekasıdır. Dreyfus [Alfred Dreyfus] aleyhtaranı buna karşı ibraz-ı memnuniyet edecek yerde bilakis bunu bir silah-ı tecavüz makamında istimal ederek kabineyi itirazat-ı mütevaliyeye hedef etmek gibi mürailiklerden ihtiraz etmiyorlar. Layihayı bu suretle telakki Dreyfus taraftaranının bittabi muhik cevaplarını davet ettiğinden her iki fırka beynindeki müşatemat-ı lisaniye kemafi’s-sabık devam edip gidiyor. Bu teşevvüş ve tezebzüb-i efkârın müsebbibi Nasyonalist fırkasıdır. Bunlar zahiren ordunun müdafileri, memleketin yegâne muhipleri gibi görünerek esasen kendi fırıldaklarını çevirmek, amal ve efkâr-ı siyasiyelerini terviç ettirmek için Dreyfus işini parmaklarına dolamışlardır. Tan gazetesinin defaatle yazdığı gibi bu öyle bir parti ki azaları beyninde hemen hiçbir nokta üzerinde ittihad-ı efkâr yok.

En ziyade şayan-ı teessüf olan cihet Moris Bares [Maurice Barrès], Jul Lömetr [Jules Lemaître], Fransuva Kope [François Coppée], Pol Burje [Paul Bourget] gibi üdebanın da bunlar meyanında bulunması, programlarını terviç etmesidir. Politikadan hiç hoşlanmadığını mükerreren söyleyen biçare ihtiyar Kope şimdi ifadat-ı sabıkasının hilafında hemen her gün ceraid-i siyasiye sütunlarında dört beş budalayı iğfal edebilecek boş ve kof mütalaat-ı siyasiyede bulunmak, konferans salonlarında nutuklar irat etmekle dem-güzardır.

(…)