9

İsveç ve Norveç

İsveç – Norveç meselesi mesail-i muallaka-i siyasiyeden maduttur. Arada sırada zuhura gelen vakayi gösteriyor ki İskandinavya şibh-i ceziresinin bu iki halk ve hükûmeti beyninde itilaf-ı tam hüküm-fermâ değildir. Şu temayülat-ı mütebayinenin membaı ve safahat-i esasiyesini mücmelen zikir ile tabiat-ı esasiyelerini tayin edelim:

-1-

Norveç tarihi, elan muğlak ve muzlim kalan bir devre geçirdikten sonra, nihayet diğer İskandinavya hükûmatından tamamen ayrı bir kraliyet teşkil edebilmişti. On dördüncü asrın sonlarında bu kraliyet İsveç’le hemen aynı zamanda Danimarka hükümdaranının taht-ı hüküm ve tasarrufuna geçti. Müteaddit ve medit tecrübelerden, teşebbüslerden sonra on altıncı asırda İsveç bu ribkadan kendini kurtarmaya muvaffak olmuş fakat Norveç, bir nevi imtiyazdan müstefit olmakla beraber, yine Danimarka’ya tabi kalmıştı.

(…)

10

Terbiye-i Avam – Küul-perestî – Müzeler ve mütalaa salonları – Umuma mahsus darülfünunlar – Belçika ve Almanya’da terbiye-i umumiye – Anatol Frans’ın [Anatole France] nutku – Gustav Jefrova [Gustave Geffroy] – Afv-ı lahiyası – Ernest Lavis’in [Ernest Lavisse] daveti – Klemanso’nun cevabı [Georges Clémenceau] – Jozef Reynak’ın [Joseph Reinach] mütalaası – Valdek Ruso [Pierre Waldeck-Rousseau] kabinesinin kararı – Meclis-i ayanın layihayı kabulü – Müstamerat ordusu – Kuvve-i bahriyenin tezyidi – Buğdaylar hakkında bir kanun.

-Geçen nüshadan mabad-

Şimdi layiha parlamento komisyonundadır. Meclis-i Mebusan tasdik etmeden tatil-i müzakerat eylediğinden henüz iktisab-ı kanuniyet edememiştir. Zola [Émile Zola] ve Reynak [Joseph Reinach] davaları da muallak bulunuyor. Layihanın tertibinden memul ve muntazır olan sükûn-ı efkârın husulü ise taht-ı şüphededir. Hakikatte af layihasından müstefit olacaklar Mersiye [Auguste Mercier] ile rüfekasıdır. Dreyfus [Alfred Dreyfus] aleyhtaranı buna karşı ibraz-ı memnuniyet edecek yerde bilakis bunu bir silah-ı tecavüz makamında istimal ederek kabineyi itirazat-ı mütevaliyeye hedef etmek gibi mürailiklerden ihtiraz etmiyorlar. Layihayı bu suretle telakki Dreyfus taraftaranının bittabi muhik cevaplarını davet ettiğinden her iki fırka beynindeki müşatemat-ı lisaniye kemafi’s-sabık devam edip gidiyor. Bu teşevvüş ve tezebzüb-i efkârın müsebbibi Nasyonalist fırkasıdır. Bunlar zahiren ordunun müdafileri, memleketin yegâne muhipleri gibi görünerek esasen kendi fırıldaklarını çevirmek, amal ve efkâr-ı siyasiyelerini terviç ettirmek için Dreyfus işini parmaklarına dolamışlardır. Tan gazetesinin defaatle yazdığı gibi bu öyle bir parti ki azaları beyninde hemen hiçbir nokta üzerinde ittihad-ı efkâr yok.

En ziyade şayan-ı teessüf olan cihet Moris Bares [Maurice Barrès], Jul Lömetr [Jules Lemaître], Fransuva Kope [François Coppée], Pol Burje [Paul Bourget] gibi üdebanın da bunlar meyanında bulunması, programlarını terviç etmesidir. Politikadan hiç hoşlanmadığını mükerreren söyleyen biçare ihtiyar Kope şimdi ifadat-ı sabıkasının hilafında hemen her gün ceraid-i siyasiye sütunlarında dört beş budalayı iğfal edebilecek boş ve kof mütalaat-ı siyasiyede bulunmak, konferans salonlarında nutuklar irat etmekle dem-güzardır.

(…)