Havass-ı hamse bir ilave, altıncı his: hiss-i saika – Bu hissin vücudu müspet mi maznun mu? – Eski bir masalın yeniden hikâyesi – “Butinü”nun esrarı yahut Noskopya [Nauscopie] fenni: bir sahilden gelen gemiyi görmeden geldiğini keşfetmek – Röntgen şuaatının tatbikatı, fenn-i cerrahide ehemmiyeti – Röntgen şuaatıyla yağmurların münasebatı – Zevc ile zevce arasında röntgen şuaatı

Silsile-i hayvanatta şimdiye kadar bilip öğrendiğimiz ve bütün eşya-yı hariciyeyi sayesinde derk ve teferrüs edebildiğimiz havassın adedi beştir: Gözümüz görür, kulağımız işitir, burnumuz koklar, ağzımız tadar, elimiz tutar. Bu hisler bizi âleme vakıf eder. Erbab-ı dikkat yakında bu beş hisse bir daha ilave etmeye mecburiyet hissetmişler ve bazı hayvanatın yalnız bir his eseri olduğuna hüküm verilebilen harekâtından bunu istidlal eylemişlerdir. Basıranın müekkel olduğu vazife malumdur ve keyfiyet-i rüyet fennen izah olunmuştur. Gözün hadekası, şebekesi ecsamın hayallerini nasıl zapt ve tersim ettiği ve âsâb-ı ayniyenin ne yolda dimağa nakil eylediği bir derece anlaşılmıştır. (…)

[*] Ruzname-i seyahatimden müstahreç sayfalar.