-7-

“İngiltere’de Ticaret”

Vorçister’den [Worcestershire], Bıranzli’ye [Barnsley] ve Nortampton’dan [Northamptonshire] Stok’a [Stoke] kadar Midlandesler yani İngiltere’nin arazi-i merkeziyesi Vorçişter [Worcestershire], Darvik [Darwick], Nortampton [Northamptonshire], Sitaford [Staffordshire], Liçester [Leicestershire], Derbi [Derbyshire], Notingnam [Nottinghamshire], York [York] kontluklarına mümted olur. Cenupta Birmingam [Birmingham], şimalde Şefild [Sheffield] şehirleri bunların iki payitahtıdır. Birinden diğerine kadar memleketin bütün sathı üzerinde vaki şehirler fabrika dumanları, vapur kömürleri, demir tozları, maden kümeleri ve darüssınayilerden mürekkeptir. Bu yirmi beş bin murabba kilometre arazi üzerinde yirmi bin yetmiş sekiz imalathane ve yirmi bin dört yüz doksan fabrika bacalarını gökyüzüne doğru kaldırmışlar, kuyularını ka’r-ı zemine kazmışlar, fırınlarını yakmışlar, sekiz yüz bin nüfus-ı beşeri makinelerinin mesai-i icazkâranesinde istihdam ediyorlar. Bu mesafe dâhilinde sıkışıp kalmış olan yedi milyon insanın tagaddisi için toprak alçı ile muhtelif madenlerden ve kömürden başka hiçbir şey vermiyor. Ve layenkati yeni mahalleler ilavesiyle şehirler temdit ve tevsi olunuyor. Cüruf ve remad içinden yeni yeni darüssınayiler mütemadiyen meydana çıkıyor. Alevlerle hunin bir renge boyanan sis, zulmet uzanarak yayılarak tekâsüf ediyor. Bu berkân-ı sanayi garba doğru hareketinde devam ile Tayms [Thames] nehrine kadar küllerini, ateşlerini saçıyor. Her yeni hatvede, canavarın ağzına bir kürek dolusu insan atmak lazım geliyor. Bir sene zarfında, 1895’ten 1896’ya kadar, yalnız Varvik [Worwick] kontluğu dâhilinde yeniden altı yüz fabrika açılmış ve esra-yı sanayiin, yani amelenin adedi yüz elli dokuz bin dört yüz seksen sekizden yüz seksen iki bin üç yüz ikiye atlamıştır. Bu hemen yirmi üç bin kişilik bir tezayüttür. Tekmil bu nüfus maden kuyularına, makinelerin, çarkların hunriz dişleri arasına, ateşlerin içine, zülemata atılmıştır. Her sene bu siyah memleketten kafaları parçalanmış, şevkü’z-zahrileri kırılmış, kolları kopmuş, bacakları yahut elleri ezilmiş üç yüz ceset ve iki bin beş yüz malul çıkarılıyor.