10 Mart sene 1312 [22 Mart 1896]

Ne kadar beklesek nafile, havanın bir türlü açılacağı yoktu. Binaenaleyh evvelki akşam yine yola revan olduk. Çisil çisil mütemadiyen yağmur yağıyor, şimalden doğru esen rüzgârın hasıl ettiği soğuk insanın iliklerine kadar işliyordu. Bu akşam maksadımız Paris’te melce-i mevası olmayan, gündüz yanmış sigara toplamak, rıhtım kenarlarında balık tutmak, ötekinin berikinin ceplerini yoklamak ile temin-i maişet, geceleri de neresi rast gelirse orada imrar-ı vakit eden ve Escarps, Grinches, Lorgues ve daha birçok namlarla yad olunan güruh-ı sefilenin hayatını tetkik etmekti. Bu yolda bize delalet eden arkadaşımız memleketin o kısm-ı ahalisinden değilse de onlara yakın takımdan olduğu için pek çok garip şeyler göreceğimizden emindim.

(…)

Yanınızda Paris’in bir haritası varsa açınız. Kartiye Muftar’da [Quartier Mouffetard] Rue St. Madere’i arayınız. Eğer bu harita fevkalade mükemmel ise -o da yüzde beş olmak şartıyla- ihtimal ki bulabilirsiniz. Yok eğer adi planlardan birisi ise nafile aramayınız. Çünkü zahmetiniz boşa gider, bulamazsınız. Bakınız girdiğimiz şu sokağı size biraz tarif edeyim. Evvela en dar denecek sokaklardan daha ziyade dar ve geçilemeyecek derecede murdar yerlerden daha murdardır. Kömürcü, şarapçı, çilingir, kalaycı gibi dükkânlardan ve bunların üzerinde birer kattan ibaret imale odalarından başka bir şey görülmez. Araba falan geçtiği gibi aklı başında olan bile -kestirme gitmek değil ya, ne olsa- yarım saat fazla yürümeyi tercih edip şu mezlakadan geçmeyi hatırına bile getirmez. Bize gelince, Bila-perva yürüyorduk. Etrafındaki odalarda aydınlıktan eser bile görünmüyor, sokakta ise yalnız iki hava gazından başka bir şey bulunmuyordu.

(…)

Musavver Millî Hikâye

Muharriri: Recaizade Mahmut Ekrem

[258’inci numaradan beri mabad]