İktisat-ı İçtimai

-5-

Eğer iktisat-ı içtimai bir ilim ise nasıl icra edilmelidir? İşte burada haliyle iştigal edeceğimiz mesele budur. Şimdiye kadar, takip edilmesi lazım gelen mesleği tayin ettik. Badema bu mesleğin ne suretle takip edileceğini göstermek lazım gelir.   Malumdur ki mütalaa edilecek madde sunuf-ı muhtelife-i içtimaiyedir. Fakat bu mütalaanın icrası için bu sunufu teşkil eden efrat ve eşhasa kadar nüfuz etmek lazımdır. Bunu müteakip veraset, usul-i talim ve terbiye muhitin tesiratıyla beraber teşekkülat-ı ruhiye ve maddiyelerini tetkik etmek, hayat-ı maddiye ve maneviye nokta-i nazarından şerait-i mevcudiyetlerini anlamak iktiza eder. Alelhusus iktisat-ı içtimai ile iştigal edildiği cihetle eşhas-ı saire ile münasebata muttali olmak yani onların aile, şehir, sanat, mertebe, fırka-i siyasiye ve mezhebiye, şirketler, nihayet mensup oldukları devlet ve millet arasında nasıl yaşadıklarını tetkik eylemek, icra  ettikleri vezaif-i muhtelifeyi, hemcinsleriyle akdettikleri bilcümle mukavelatı nazar-ı dikkatten geçirmek lazımdır.