Morina Balığı Ticareti
Morina balığı her sene istihlakât-ı âlemin en mühim bir kısmını teşkil eder. Dünyanın her tarafına intişar etmiştir; insanları beslediği kadar hayvanları da besler. Morina balığı ticareti akıllara hayret verecek bir derecede bulunmakla beraber bu sayd-ı bahrî her sene birçok kazalara, felaketlere meydan açtığı cihetle birtakım fecayi-i hayatiye ile âdeta kanlara boyanmıştır. Tehlikeli denizlerde, hain sisler arasında ele geçirilen bu gıda bir taraftan gayet mebzul ve nafi olduğu hâlde diğer taraftan her sene birçok hayat-ı beşeri zir ü zeber etmekten hali kalmaz.
Ebhar-ı muhitede bulunan mahlukat meyanında hiçbirinin insana morina balığı kadar faydası dokunmaz. Havali-i cenubiyede morina balığı milyonlarca ebna-yı beşerin gıda-yı yegânesidir. Havali-i şimaliyede ise binlerce balıkçılar bu sayede temin-i maişet ederler. Morina balığı olmasaydı beşeriyetin oldukça mühim bir kısmı mahkûm-ı kaht bulunacak, küre-i arzın büyük bir parçası da tenha, metruk bir saha-ı vahşet hâline gelecekti.
Norveç, İrlanda, Ternov taraflarında arz bir hisset-i mefrete ile insanlardan bütün feyzlerini esirger. Oralarda mezruat birer cep mendili kadar birkaç arpa tarlasından ibarettir. Beşeriyete bir aguş-ı mihman-nüvaz açmayan bu havalinin yegâne -fakat ne kadar mebzul!- mahsulü morina balığıdır. Her sene vasati olarak Norveç’te altmış, İrlanda’da yirmi, Ternov’da 150, 175 milyon morina balığı tutulur.
(…)
Üçüncü Kitap
Darülmuallimin ilm-i servet ve usul-i maliye muallimi Mehmed Câvid Bey tarafından telif ve neşrine himmet edilen bu eser-i mühimin üçüncü kitabı bugün mevki-i intişara vaz olunuyor. Bugün bila-istisna her ferdin, her heyetin muhtaç olduğu bir ilim varsa o da ilm-i iktisattır. Bundan dolayıdır ki iktisat bilhassa otuz kırk seneden beri âlem-i medeniyette pek büyük bir mevki ihraz eylemiştir. Bu ilmin kavanin ve kavaid-i umumiyesini okumaktan, öğrenmekten, hatta ezberlemekten müstağni olacak bir fert yoktur. Mehmed Câvid Bey’in bu eseri kavanin ve kavaid-i mezkûreyi kemal-i vuzuh ile bast ve tafsil etmektedir. Evvelce neşredilmiş olan birinci, ikinci kitaplarda servetin istihsal ve inkisamına müteallik hadisat-ı iktisadiyeden bahsolunmuştu. Bu kitapta servetin tedavülüne dair olan mebahis teşrih ediliyor. Muhteviyat-ı mühimmesinin bir kısmı şunlardır: Mübadele-i meskûkat, kıymet, itibar, evrak-ı itibariye, bankalar, İngiltere ve Fransa bankaları, Osmanlı Bankası, fiyat, sendikalar, tröstler, usul-i himaye ve serbesti-i mübadele. Fiyatı diğer ciltleri gibi yalnız 10 kuruştan ibaret olan bu kıymettar kitap matbaamızda tevzi olunmaktadır. Kitapçılarda dahi bulunur. Taşradan matbaamıza muharrir-i eser namına mektup yazıldığı hâlde posta ücreti alınmaksızın gönderilir.
Tetkikat-ı ciddiye ve metanet-i ilmiyesiyle temyiz eden Hüseyin Kâzım Bey biraderimizin en muteber eserlerden iktibas ve tecarib-i zatiye ile mezcetmek suretiyle vücuda getirdikleri bu eser-i kıymettar gazetemize tefrika edildikten sonra ahiren kitap suretinde mevki-i intişara vaz edildi. Mütalaasını bilcümle bağcılarımızla bağ meraklılarına son derecede ehemmiyetle tavsiye eyleriz.
***
373 büyük sayfadan müteşekkil olan bu eser-i nefisenin fiyatı: Dersaadet için beş, taşralar için yedi kuruştur.