Almanya’nın bugünkü muamelat-ı sınaiye ve ticariyesi ile bundan on beş seneki hâli arasında o kadar vâsi bir fark, o derece büyük bir terakki vardır ki tarif olunamaz; âdeta denilebilir ki Almanya şu ufak müddet zarfında sair memleketlerin yarım asırda meydana getirdikleri muvaffakiyat-ı sınaiye ve ticariyeyi ihraz etmiş ve onları fersah fersah geçmiştir. Mesela demircilikte, kumaşçılıkta İngiltere’nin birinciliği dünyanın her tarafında teslim olunuyordu. Şimdi o birincilik Almanya’dadır. Mamulatın ve masnuatın zarafet ve letafeti hususunda Fransa fabrikaları teferrüt eylemişti. Şimdi bu teferrüt Almanya fabrikalarında meşhut oluyor. Fabrikalarının, amelesinin kesreti ile Belçika ve İngiltere benam idi, elyevm en çok amele istihdam eden yer Almanya fabrikalarıdır. Kezalik muamelat-ı ticariyesinin kesreti ile meşhur olan Liverpul [Liverpool], Marsilya iskelelerine nispeten Almanya’nın Hamburg’u hakikaten fevkalade bir iskele oldu.

(…)