-İsmail Safa Bey’e-

Makinelerin hizmeti – Sanayide ehemmiyeti – Ulum-ı riyaziye ve makineler – İ’mal-i erbaayı suhuletle icra eden makine – Muamelat-ı cebriyenin makine ile halli – Tanelerin müddet-i hayatı – Tohumların neşvünema kabiliyeti.

Buhar makinelerinin icadı âlem-i medeniyette mühim bir tebeddüle sebebiyet vermiş ve sanayide bir devr-i terakki küşat eylemiştir. İnsan elinin yerine makineler kaim olarak birkaç amelenin görebileceği bir işi bir makine gayet sürat ve intizamla icra etmeye ve insan elinin yetişemeyeceği bir surette bereketli mahsulat-ı sınaiye vermeye başlayınca medeniyet âleminde başka bir keremi hasıl olarak en küçük işler bile makineye gördürülmek çaresi düşünülmüştür. Mensucat fabrikalarında, maden işleyen tezgâhlarda, bin türlü imal-i cesimede hizmet eden makinelerden kat-ı nazar yalnız küçücük dikiş makinelerine atf-ı nazar-ı dikkat makine devrinin derece-i ehemmiyetini takdire kâfidir. Şu var ki makinelere mevdu’ olan hidemat-ı beşeriyetin ifal-i maddiye ve mesai-i mihanikiyesine taalluk eden hususat olup tefekkür ve mülahazaya, muhakemat-ı akliyeye, mesai-i zihniyeye müftekir olan cihetlerin makinelerle bir taalluk ve münasebeti bulunabileceği evvelce kestirilemiyordu. Devr-i ahir-i terakki bu cihette dahi garibeler meydana koymuştur. Bunlardan birinin resmini de Servet-i Fünûn kariin-i kiramına arz etmiştir. Hesap makinesinden bahsetmek istiyoruz.  

(…)