Mikroplar ve madenler – Maden taharriyatında mikropların faydası – Maden-i muhtelifenin muhtelif mikroplar üzerine tesiri – Veba-i bakri hakkında bir iki söz: Esbab-ı maraz – Balonculuk – Havadan ağır balonlar ve kuvve-i mahreke – Berlin’de alüminyumdan mamul bir balonun tecrübesi – Tahte’l-bahr bir sefine – İstokholm’de [Stockholm] tecrübesi.

Bir aralık beşeriyet mikroplardan korkmaya başladı. Bu tufeylatın tehacümatından kendini müdafaa etmek çarelerini düşündü. Bunları insanlar üzerinde bir bela gibi telakki ederek şerlerinden, mazarratlarından tevakki etmek lazım geldiğini mülahaza etti. Herkes bu mikroplardan ilel ü emraz-ı mühlike tohumlarıdır diye ürktü. Lakin tetkikat ileriye götürüldükçe bunların elinden kendimizi kurtarmanın çaresi olmadığını ve bu tufeylat ile hoş geçinmenin yoluna bakmak iktiza ettiğini anladık. Bunları esbab-ı hayatiyeden addettik. Hatta bunlarsız hayat olmayacağını bildik. Kanun-ı hayatın bunlar üzerine de tatbiki lazım geldiğini öğrendik: muzırlarından kaçınmak, faydalılarını celbetmek hatta mümkün olanlarından istifadede bulunmak. Beşerin uzviyat-ı saireye karşı mesleği bu değil midir? Hayvanat-ı vahşiyeden kaçar, bunlardan kabil-i terbiye gördükleriyle daima kendi emir ve kahrı altında tutacağı ve istifadesine hadim kılacağı hayvanatı da yanında saklar, bakar, yedirir, içirir, bunlardan bin türlü istifade kapıları bulur.

(…)

İhtimarat hakkında tetkikatta bulunup mikropların tesiratı ve keyfiyatını ortaya çıkarmakla Mösyö Pastör [Louis Pasteur] terakki-i sanata da büyük hizmet etmiştir. Boyacılık mikropların tesiratıyla ne dil-nişin renkler, imtizaçlar meydana çıkarmıştır. İpek yetiştirmek bu sayede ıslah olunmuştur. Yakında da mikropların mahir bir kimyager gibi maadinin muayenesinde hizmet görüp fevkalade bir maharet ve iktidar göstermelerinden bahsolunuyor.

(…)

Biz arayacak değiliz ya… Etibba arasınlar. Bizim arayacağımız, buraya kaydedeceğimiz havadis-i fenniyeden ibarettir. Yevmi gazetelerde beş on gün evvel havadis sırasında İzmit taraflarında veba-i bakri zuhura geldiği yazılıydı. Bu havadis, fen nokta-i nazarından halkı müstefit edemez lakin memleketimizce bâdî olacağı mazarrat itibariyle duçar-ı endişe ve teessüf eder. Veba-i bakri yüzünden memleketimiz birçok zarar-dide olduğu cay-ı inkâr değildir.

(…)

[İmza: Diran Çırakyan]