Bu hafta gelen posta vapuru bize bir yığın gazete getirdi. Servet-i Fünun da bu meyanda idi. Ekrem Beyefendi hazretlerinin “araba” hakkındaki tetkikat-ı lugaviyeleri nazar-ı dikkatimi celbetti. Müşarünileyh “Bunu araba suretinde yazanların dahi elbette birer gûne tetkikleri, mütalaaları olmak lazım gelir.” diyorlar ki bu hükümde isabetlerini şimdi hafızama müracaatla vermek istediğim izahat ispat edecektir:

1- Burhan “araba” kelimesine “gerdune” manasında kullanıldığını söylüyor. Ekrem Beyefendi hazretleri med ile araba aradıkları için bulamamışlardır. Hatırımda kaldığına göre burhanda medsiz elif ile araba şeklinde yazılan ve Türkçede muharrefi ‘araba olan kelimeyi Asım Efendi merhum (koçu, hinto ve tarike ve emsaline şamildir) ibaresiyle tefsir etmiştir.

Şu hale göre araba Farisî bir kelime olduğundan imla-yı aslisiyle yani elif ile yazılmak zaruridir. (…)

Macaristan hükûmetinin Avrupa’da tesisinden şimdiye kadar 1000 sene geçmiş ve bu sene bininci sene-i devriye münasebetiyle Macaristan’ın makar hükûmeti olan Budapeşte şehrinde bir sergi tertip ve küşat mukarrer bulunmuştur.

Bu sergide tarihe ait devire suret-i mahsusada ehemmiyet verilmiş ve Macaristan’ın bin senelik devr-i tarihiyesi burada asarıyla gösterilerek enzar-ı temaşada tecessüm ettirilmek ve bu edvarın mücessem levhaları vücuda getirilmek istenilmiştir. Ya bin seneden evveli? (…)

Acaba Macarların vatan-ı aslilerinde bu kavmin devr-i iptidaisine ait nişaneler ve asar-ı kadimesinden bakiyeler bulmak mümkün değil midir? Memleketlerini terk eden Macarlar Macaristan’a yani Karpat dağlarıyla Tuna ve Peyça sularıyla muhat cesim yaylaya kadar gelip iskân edinceye değin nerelerden geçtiler, geçtikleri yerde tarihi bir iz bırakmadılar mı?

İşte buralarını bir dereceye kadar tetkik etmeye Macaristan küberasından Kont Öjen Zeyçi [Count Széchenyi] teşebbüs etmiştir. (…)